История Византийской империи. Том 1, стр. 139

Источники и литература

Сноски к Введению

1 See bo m. Village Community. В «Журн. Мин. Нар. Просв.» за 1911 г. (март и апрель) помещена статья по этому вопросу профессора ?.?. Виноградова.

2 Monum. Germaniae Historica. Capitularia ed. Boretius (Capitul. de villis и Capit. Aquisgranense).

3 ??????? ?????? ?????????? ?? ????????. II. ?. 207–208; моя книга «Образование второго Болгарского царства». Прилож., с. 65–66.

4 Nicetas Acominatus. P. 391, 537, 761.

Период I

Сноски к главе II

1 Herodoti, I. V. С. 923. Русский перев. Ф. Г. Мищенко. 11.18–49.

2 Cod. Theod. IX. 14, 3.

3 Polybii Hist. lib. XXXVI. С. 4 (V. IV. P. 106 sq. ed. Dindorf).

4 Annal. XII. 63.

5 Seeck. Geschichte des Untergangs der antiken Welt. Берлин, 1895–1909. 3 тт.; Bury. A History of the later Roman Empire. T. I. Introduction; Schurtze. Geschichte des Untergangs des griechisch-romischen Heidentums. Иена, 1887–1892. 2 тт.; Корелин. Падение античного миросозерцания. СПб·., 1895; Boissier. La fin du paganisme. Париж; есть рус. перев. 1892–1894. Москва.

Сноски к главе III

1 Описание Тацита. Annales. XV. 38–45. Литература обширная. Назовем: Baur. Das Christenthum der drei ersten Jahrhunderten; Hausrath. Neutes-tamentliche Zeitgeschichte; Renan. Ongines du christianisme, и др.

2 Suetonius. Nero. C. 38.

3 Dio Cassius. 62, 16.

4 Priamum felicem vocabat, quod superstes omnium suorum extitisset.

5 Annales. XV. 44.

6 Schiller. Nero. S. 433. Anm. 4.

7 Suetonius. Tib. 36.

8 Plinii epist. X, XCVI.

9 Acta S. Maximiliani: «Mihi non licet militare quia christianus sum»; «Non possum militare, non possum malefacere».

10 Burckhardt. Die Zeit Constantins des Grossen. 3. Aufl. S. 308–309.

11 Burckhardt, 157; Wietersheim. Geschichte der Volkerwanderung. B. III. S. 223.

12 Vita Constantini. C. 28.

13 Panegyr. Nazarii. C. 14.

14 Lactantii. C. 48; Eusebii. Historia ecclesiastica. X. 5.

15 Vita Constantini. II. 24–42, манифест к язычникам; II. 48–60 – к восточным народам.

16 Burckhardt. Die Zeit Constantins des Grossen. S. 340–341.

17 Объяснения рельефов: Huelsen. Das Forum Romanum. Rom, 1904. S. 64, 86–88.

18 Athanasii. Oratio contra gentes, ap. Migne. Pair. gr. T. XXV. Col. 4 (составлено приблизительно в 347 г.).

19 О нем: Clausse. Basiliques et mosaiques chretiennes. Т. I. Paris, 1893. P. 117–120.

20 О положении базилики: Huelsen. S. 194–195.

21 Cod. Theod. XVI. 2.

22 Hefele-Leclercq. Histoire des conciles. I. Paris, 1907. P. 357.

23 Из письма к александрийскому епископу Александру (Vita Const. II. С. 64; Migne. P. gr.). XX. Col. 1038.

24 Loeschcke. Das Syntagma des Gelasius (Rheinisches Mus. T. LX. 1905) приходит к выводу о существовании протоколов.

25 Vita Constant. Lib. III. С. 10.

26 Histoire des conciles. I. P. 431.

27 Burckhardt. Die Zeit Constantins des Grossen. S. 389–390.

28 Ibid., 392.

29 Ammiani Marcellini. XXI. 15, 18.

30 Ibid. 10, 8.

Сноски к главе IV

1 Firmicus Maternus, de errore profanarum religionum. О нем: Ebert. Allgem. Geschichte der Literatur des Mittelalters. Leipzig, 1889. I. S. 130–134; Teuffel. Gesch. der rom. Literatur. 3. Aufl. S. 953.

2Schiller. Geschichte d. romisch. Kaiserzeit. II. S. 290–292.

3 C. Th. 16, 10, 2–3.

4 C. Th. 16, 10, 4.

5 C. Th. 12, 1, 46.

6 Ammiani Marcellini. 20, 4, 1: «Constantium urebant Juliani virtutes».

7 Дата провозглашения, по новым данным, относится ко второй половине мая. Morey. The date of the election of Julian (Supplem. Papers of the Amer. School in Rome. Vol. I. P. 192–194).

8 Для образца приведем следующие слова (ер. 680. Libanii R. I. 421): «???? ??? ????????, ???? ?? 9???… ??? ???? ?? ??? ????? ??9???? ?????????, ?? ?? ?? ??? ?????? ??????? ??? ?? ??? ????? ?????????? ??????? ????? ?????». То есть: «По телу он был человек, а1 по духу бог… от богов только тем отличался, что вкушал пищу, а по упражнениям в добродетели и по душевным свойствам он к ним приближался».

9 Ammiani Marcellini. XXI, 10, 7.

10 XXXII. 4, 3.

11 Cedreni. I. P. 532. Bonn.

12 Ibid.: ?????? ?? ???????' ????? ???? ???????? ????' ?????? ?????? ???? ???????, ?? ??????? ??????, ?? ????? ?????????' ???????? ??? ????? ????.

13 Juliani Imp. Ер. 78 (И. 603, ed. Teubn.).

14 Juliani. Ер. 38.

15 Superstitiosus magis quam sacrorum legitimus observator. A mm. Marc. XXV. 4, 17.

16 Epist. 49.

17 Epist. 63.

18 Epist. 4.

19 Epist. 52.

20 Epist. 6.

21 Epist. 26.

22 Epist. 42.

23 Cod. Theod. XIII. 3, 5. Magistros studiorum doctoresque excellere oportet moribus primum, deinde facundia: sed quia singulis civitatibus adesse ipse non possum, jubeo quisque docere vult non repente nee temere prosiliat ad hoc munus, sed judicio ordinis probatus decretum curialium mereatur, optimorum conspirante consensu: hoc emm decretum ad me tractandum refertur ut altiore quodam honore nostro judicio studiis ci vita turn accedat.

24 Migne. Patrol, gr. 76. Col. 510. На него делал возражение Кирилл александрийский: ???? ?? ??? ?? ?????? ?????????.

25 Ibid. Col. 708.

26 Cedreni. I. P. 535. Ed. Bonn.

27 Amm. Marc. XXV. 4.

Сноски к главе V

1 Cod. Theod. XVI. 5, 6, а. 381 Jan. 10 (ed. Mommsen-Meyer. I. 856).

2 Hefele-Leclercq. Histoire des Conciles. II. P. 24–25.

3 Superstitio, insania {Cod. Theod. XVI. 10, 2; 10, 3 (a. 341, 346)}.

4 Monum. Germ. Historica Auctor. antiquiss. VI pars. I. P. 280.

5 Sozom. VII. 15. Athanasiades. Die Begriindung des orthodoxen Staates durch Kaiser Theodosius den Grossen. Leipzig, 1902. S. 13–15.

6 Cod. Theod. XVI. l,2;Sozomeni. VII, 4.7 Sozom. VII, 9.

8 Waitz. Leben und Lehre des Ulfila. 1840; BesseL.Leben des Ulfila. 1860.

9 Григорьев. Журн. мин. нар. проев. Март. 1875.

10 Guldenpenning. Geschichte des ostromischen Reiches unter den Kaisern Arcadius und Theodosius II. Halle, 1885. S. 91; Kaufmann. Deutsche Geschichte. Leipzig, 1880. I. 289.

11 Getica. P. 86–87. Ed. ??mmsen; Mon. Germ, historica Auctor. antiquiss. Tomi V. Pars I. Berol. 1882.

12 Mommsen. Das romische Militarwesen seit Diocletian//Hermes. XXIV. 1889. S. 195.

13 Procopii. De bello Persico. II, 15: ??????? ??? ?????; Theoph. Chro-nogr. Ed. Boor. P. 240: об Арефе, филархе арабском.

14 Agathiae. V. С. 13; Zocimi. P. 206, 12.

15 Иоанн Антиохийский. Р. 611.

16 Моя статья «Константинополь в последние годы IV века»//Известия Русского археологического института в Константинополе. IV. 159.

17 Migne. Т. LXVI. Col. 1089. С. 14, 15.

18 Grosvenor. Constantinople. Т. 1. 377–380.

Сноски к главе VII

1 Ludwich. Eudociae augustae carmina graeca//Bibl. Teubneriana. Lipsiae, 1897; Diehl. Figures byzantines. Paris, 1906.

2 Teuffel. Gesch. der Rom. Lit. S. 1134.3 Hefele. II. S. 149.4 ? an si. Concilia. VI. 716.

5 ? a n s i. VI. Col. 736: ??? ?? ??? ???? ??^?? ??????? ??? ??? ???????????? ??? ?? ????? ??? ????????? ?????? ????? ??? ?? ????? ???9???? ????.

Сноски к главе VIII

1 Епарху посвящены две страницы в сочинении: Zachariaev. Lingen-thal. Geschichte des griechisch-romischen Rechts. S. 365–367. 3-е Auflage. Berlin, 1892. Специальная работа напечатана в «Известиях археологич. института». Т. IV. Вып. 2 и принадлежит автору этой книги.

2 Mommsen. Romisches Staatsrecht. II. S. 1117 (3. Aufl.).

3 ? ??? ?????? ??????? ?? тй ????? ?????? ?????? ???? ???? ??? ???????. Eclogae Leonis et Constantini. IV. 11, ар. Migne. Patrol, gr. T. CXIII. Col. 468; ср.: ????. ?????????? ??????????. IV. P. 28: ?? ??? ??????? ??????… ????????? ?? ???? ???? ?? ?? ???? ?????????.