Афганская шкатулка, стр. 35

Аднак на вуліцы яшчэ перапытаў ў Вікі:

— Ён?

— Ён. Той самы доктар.

— А з ім хто, цікава? — сказаў Валік.

— А з ім — той самы «Васіль», якога я бачыў у Вялікай Паляне!

Валік толькі прысвіснуў.

Бліжэйшае аддзяленне міліцыі знаходзілася ў вельмі зручным месцы — побач з празрыстай, нібы з аднаго шкла зробленай кавярняю. Дамовіліся, што Віка будзе сядзець там, у цяпле, і чакаць хлопцаў, колькі спатрэбіцца.

Дзяжурны — малодшы лейтэнанцік без фуражкі — крыху здзівіўся, калі двое падлеткаў, высокі і нізкі, зайшлі ў вестыбюль і наблізіліся да вакенца.

— Мы хочам зрабіць важную заяву. Каму гэта можна, вам альбо следчаму?

Дзяжурны надзеў фуражку і ў сваю чаргу спытаў:

— У пісьмовай ці ў вуснай форме?

— У пісьмовай. Толькі нам папера трэба.

— А вы зможаце?

— Паспрабуем…

— Калі ласка. Вось вам папера, вунь стол. Напішаце — аддадзіце мне.

Хлопцы пісалі, а дзяжурны ўсё пазіркваў на іх. Праз хвілін дзесяць перад ім леглі два, буйным Цімавым почыткам спісаныя, аркушыкі. Дзяжурны пачаў чытаць. Прачытаў.

— Нічога сабе!.. — Падняўся. — Хадземце за мною.

Хлопцы падняліся за ім на другі паверх. Каля аднаго з кабінетаў стаялі тры, разам змацаваныя, крэслы.

— Пачакайце тут, калі ласка, — дзяжурны пастукаўся і зайшоў у кабінет, а дзверы, відаць, знарок, пакінуў расчыненымі.

— …Першы раз у жыцці такіх талковых хлопцаў бачу, — пачуўся яго голас. — А напісалі як! У нас акадэміі паканчалі, а граматыкі не ведаюць.

Цім заірдзеўся. Валік паляпаў яго па плячы.

— Ды будзе табе… — прамармытаў Цім. — Звычайная хроніка!

Пісаў ён заяву па прынцыпе «нічога лішняга». Раздзяліў яе на дзве часткі: 1) уводзіны ў курс справы і 2) голыя факты. У ноч з такога на такое чысло раскапана магіла ў Вялікай Паляне; па падазрэнні ў злачынстве арыштаваны Жытнявіцкім РАУС Барыс Крушынскі, былы «афганец»; у сувялі з гэтым маем паведаміць наступнае: за тры дні перад здарээннем у сяло прыязджаў чалавек, які пражывае ў г. Мінску па такім і такі адрасе, і цікавіўся менавіта гэтай магілай; акрамя таго, у ваколіцах Вялікай Паляны знойдзена пальчатка (прыкладаецца да заявы), якая належыць чалавеку, што пражывае там сама, дзе і першы падазроны. Няма сумнення, што гэта саўдзельнікі. Просьба найхутчэй выпусціць ні ў чым не павіннага Б. Крушынскага і ўзбудзіць крымінальную справу супраць сапраўдных злачынцаў. Дата, прозвішчы з прыпіскай — вучні шостага класа Вяліка-Палянскай сярэдняй школы, подпісы.

— І дзе ты так налаўчыўся? — спытаў Валік.

— Кніжак многа чытаю…

— Зайдзіце! — паклікаў хлопчыкаў следчы. Гэта быў стары мажны чалавек з сівымі вусамі.

Зайшлі, селі ва ўжо мяккія крэслы за стол, насупраць следчага. Той званіў некуды па тэлефоне і не спускаў з хлопчыкаў пільных вачэй.

— Ага… Так, так! Запісваю…

І запісваў, гледзячы не на паперу, а на хлопчыкаў! Такога ім яшчэ бачыць не даводзілася.

Даволі доўга ішла тэлефонная размова. Нарэшце следчы паклаў трубку.

— Зараз я гаварыў з Жытнявічамі, — патлумачыў ён. — Скажыце, кім вам даводзіцца гэты Крушынскі? Што вы за яго так турбуецеся?

— Нікім…

— Проста сябар. Старэйшы, — адказаў Цім.

— А ці ведаеце вы, што ваш старэйшы сябар ужо аднойчы быў судзімы? Праўда, неўзабаве высветлілася, што ён невінаваты.

— Ведаем!

— Расказаў, значыць? Добра… Ваш Крушынскі, канечне, герой, ардэнамі-медалямі ўзнагароджаны, і ўсё такое. Аднак блізка з ім сыходзіцца я б вам не раіў. Дужа ж ўжо нейкая бурная біяграфія ў чалавека!

Хлопцы маўчалі.

— Зрэшты, хай вашыя бацькі з гэтым разбіраюцца, — спахапіўся следчы. — Я вас слухаю. Вы паводле ўсіх правілаў напісалі заяву, а цяпер паўтарыце, калі ласка, вусна.

Ці м, як змог, паўтарыў.

— Дзякую! — сказаў следчы, выслухаўшы. — Усё. Ваша місія скончана. Вас выклічуць, калі трэба будзе.

— А як мы даведаемся пра вынікі? — пацікавіўся Валік.

— Чакайце вашага сябра. Вернецца Крушынскі — значыць, усё ў парадку. Значыць, вы не памыліліся. І яшчэ! Канечне, вам будзе аб'яўлена падзяка, вы атрымаеце каштоўныя падарункі і гэтак далей.

— Мы зусім не дзеля падарункаў, — сказаў Цім.

— Я разумею. Пачакайце… У любым выпадку — нават калі вы і памыляецеся, а мне вельмі б не хацелася, каб вы памыліліся, — вы сапраўдныя хлопцы. Сапраўдныя сябры. Я проста хачу паціснуць вам руку…

Сівавусы следчы разам з аператыўнай групай сам выехаў па ўказаным адрасе. Хлопцам на развітанне ён сказаў: «Хоць я і не да канца ўпэўнены, што нешта з гэтага выйдзе…»

Давялося ўпэўніцца.

Пасля, прыгадваючы вобыск і неадэкватныя паводзіны грамадзяніна Пратасевіча, уся следчая група клалася ад смеху. Па-першае, доктар страшэнна спалохаўся, калі ўбачыў людзей у форме і ў цывільным. А хіба калі чалавек не вінаваты, ён палохаецца так? Па-другое, на пытанне ў лоб: «Гэта ваша пальчатка?» — здуру ляпнуў:

— Мая…

— Дзе вы былі ў ноч з такога на такое?

— Рыбу лавіў. На Мінскім моры.

— Хто можа пацвердзіць?

— Зяць мой, Ігар…

— Адрас яго! І тэлефон — службовы, і хатні! Калоцячыся ад страху, доктар назваў. Адразу ж выйшлі двое. Завялася машына на вуліцы. Следчы працягваў допыт.

— А як пальчатка аказалася ў Вялікай Паляне, за дзвесці кіламетраў ад Мінскага мора?

— Не ведаю…

— Пакажыце мне адзенне, у якім вы ездзілі на рыбалку.

Лепш бы не рабіў гэтага доктар Пратасевіч! Ён нават гразь і гліну не счысціў са свайго хімабаронаўскага касцюма. Да ўсяго, другая, цэлая пальчатка, але такая ж брудная, выпала з кішэні.

— І дзе вы ўмудрыліся на Мінскім моры, зімою, так выпэцкацца?

— Не ведаю…

Следчы, які сам быў някепскі рыбак, палез у скрынку.

— Як вы лавілі рыбу, калі ў вас нават вудкі не размотаныя? Калі ў вас ўсе, як адна, мармышкі сухія?

— Не ведаю…

Следчы махнуў рукою і нават дапытваць перастаў. Не варта было марнаваць час. Неўзабаве прывялі зяця Ігара. Той убачыў пальчаткі, убачыў брудны касцюм, убачыў перакошаны страхам цесцеў твар… Усё зразумеў. Стары гультай! Нават касцюм у парадак не змог прывесці! А дамаўляліся як?!

— Дык што, — звярнуўся следчы да Ігара, — будзем праводзіць экспертызу? Здымаць адбіткі пальцаў? Рабіць выезд на месца злачынства? Ці адразу пярэйдзем да галоўнага: што вы рабілі ўночы на магіле «афганца»?

— Не трэба… экспертызы, — выціснуў Ігар. — Запісвайце!..

Раздзел XXX

Крушынскага выпусцілі тым жа вечарам.

Усё сяло толькі і гаварыла аб апошніх падзеях. Усе ведалі, што нейкія прахадзімцы з Мінска капаліся на магіле «афганца», шукалі нейкі скарб, нічога, канечне, не знайшлі, бо адкуль яму, гэтаму скарбу, было тут узяцца?

Усе таксама ведалі, што Крушынскага арыштавалі несправядліва, па нагаворы. Перажывалі за яго — як бы ўжо ён зрабіўся іхнім, вясковым. Бо і праўда — каму ён што кепскага рабіў, такі непрыкметны, ціхі? Да таго ж гэта менавіта ён некалі паставіў на магіле свайго сябра такі прыгожы помнік! За ўласныя грошы!

Аб гэтым расказаў людзям Цімаў бацька-ляснік. Самому лесніку было сорамна перад Крушынскім, ён збіраўся прыйсці ў леснічоўку прасіць прабачэння і на поўным сур'ёзе казаў сыну: «Падрыхтуй ты як-небудзь барадача свайго.», і збянтэжана чухаў патыліцу.

Аднак Цім і сам быў сярдзіты на Крушынскага. Навошта ён хлусіў ім пра спецслужбы, пра афганскую шкатулку, пра Васіля?.. Калі ўжо так карцела яму, дык мог бы і менш праўдападобную гісторыю выдумаць. І зусім не абяцанага матацыкла, якога ён цяпер, вядома, ніколі не атрымае, шкадаваў Цім. Не настолькі ён быў наіўны, каб спадзявацца на такі дарагі падарунак. Проста каму прыемна, калі цябе падманваюць, дык яшчэ так сур'ёзна, так грунтоўна, так дакладна?..